Πρότυπα έργων της κρητικής λογοτεχνίας έχουν εντοπιστεί στην ευρωπαϊκή - ιταλική κυρίως - λογοτεχνική παραγωγή του όψιμου Μεσαίωνα και της Αναγέννησης. Ωστόσο, οι υποθέσεις που αντλήθηκαν από τη Δύση μεταφέρθηκαν στο κρητικό ιδίωμα και γονιμοποιήθηκαν από τη βυζαντινή δημοτική παράδοση. Έτσι τα κείμενα απομακρύνθηκαν από την εκζήτηση και τον αριστοκρατισμό των πηγών τους και προσέλαβαν λαϊκότροπο χαρακτήρα. Ο Ερωτόκριτος, για παράδειγμα, παρά το γαλλικό μεσαιωνικό και το ιταλικό αναγεννησιακό του πρότυπο, αναδύει την ατμόσφαιρα των υστεροβυζαντινών μυθιστορημάτων και άλλων ποιητικών έργων της ίδιας περίπου περιόδου, ενώ ταυτόχρονα προσεγγίζει στον ελληνικό λαϊκό πνευματικό κόσμο. Αντίστοιχα, ένα μεγάλο μέρος της κρητικής λογοτεχνίας εμπνέεται, ως προς τα θέματα, τη γλώσσα και την αντίληψη του κόσμου, από τα λογοτεχνικά δημιουργήματα του μεσαιωνικού ελληνισμού.